براکت یکی از شناخته شده ترین ابزارهای ارتودنسی است که برای صاف و ردیف کردن دندانهای کج و بهم ریخته استفاده میشود. به طور کلی دو نوع ارتودنسی وجود دارد: ثابت و غیر ثابت (متحرک). معمولا بیشتر درمانهای ارتودنسی مورد استفاده براکتهای ثابت هستند که شامل سیم و براکت میشوند و احتمالا همه با آن آشنایی دارند. اما در صورتی که شدت بهم ریختگی و نامرتب بودن دندانها خفیف باشد یا بیمار در سن رشد قرار داشته باشد، میتوان برای درمان ارتودنسی از پلاکهای غیر ثابت و قابل در آوردن استفاده کرد.
انواع ارتودنسی غیر ثابت
ارتودنسی غیر ثابت انواع زیادی دارند و از نظر عملکرد نیز متفاوتند. برخی افراد ممکن است تفاوت پلاکهای متحرک و غیر ثابت را متوجه نشوند چون همه آنها را میتوان از دهان خارج کرد.

فواید درمان ارتودنسی تنها محدود به تغییرات فیزیکی اصلاح بایت و صاف و مرتب شدن دندانها نمیشود بلکه عزت نفس فرد نیز بهبود می یابد. اگر چه صاف و ردیف بودن دندانها مهم است اما برطرف کردن مشکلات احتمالی ناشی از مشکلات فک و دندانها نیز اهمیت بسزایی دارد. دندانهای کج و بهم ریخته یا مشکلات فک می توانند باعث شوند فرد نتواند دندانهای خود را به درستی تمیز کند و این امر موجب پوسیدگی دندان و احتمالا بیماری لثه و یا از دست دادن دندان می شود. مشکلات ارتودنسی اگر درمان نشوند منجر به مشکلاتی در جویدن غذا و در نتیجه گوارش، مشکلاتی در تکلم و ساییدگی غیر طبیعی سطح دندانها میشوند. به مرور زمان فشار بیش از حدی که به واسطه مشکلات فک و دندانها بر بافتهای لثه و استخوان پشتیبان دندان وارد می شود، بر مفاصل فک تاثیر گذاشته و منجر به مشکلاتی مانند سردرد و یا درد صورت و گردن میشود.
انجمن ارتودنسی امریکا توصیه می کند کودکان از 7 سالگی تحت ارزیابی ارتودنسی قرار بگیرند. درمان ارتودنسی را می توان در هر سنی انجام داد اما اگر درمان به موقع صورت بگیرد حداکثر تاثیر را خواهد داشت.

فضا نگهدار چیست؟
هنگامی که دندانی می افتد یا کنده میشود، دندانهای دو طرف آن شروع به حرکت به سمت فضای خالی ایجاد شده میکنند تا آن را پر کنند. گاهی اوقات در درمان ارتودنسی از همین ویژگی استفاده میشود به این صورت که دندانی کشیده میشود تا جای خود را به بقیه دندانها بدهد و با فضای ایجاد شده، دندانها صاف و مرتب شوند.
اما برخی از مواقع این حرکت دندانها به سمت فضای خالی خوب نیست. فرض کنید کودکی که دندانهای شیری دارد، زودتر از زمان طبیعی دندان آسیای (مولر دوم) خود را از دست بدهد. دندان مولر دوم در واقع دومین دندان از عقب دهان است. این اتفاق ممکن است به دلیل پوسیدگی زیاد و عمیق دندان رخ دهد که در این صورت نمیتوان با پر کردن دندان، آن را ترمیم کرد. دندان آسیا که در پشت دندان از دست رفته قرار دارد، برای پر کردن این جای خالی دندان حرکت میکند.

گاهی در درمان ارتودنسی متوجه میشوید یک قطعه کش پلاستیکی (معمولا رنگی) از یک براکت به براکت مجاور کشیده شده است (کش صورتی رنگ در شکل بالا)، در حالی که این کش بین همه براکتها نیست. اگر به تصویر بالا خوب نگاه کنید (جدا از براکتهای رنگی)، متوجه میشوید بین دندان مرکزی بالا و دندان مجاور آن (سمت چپ تصویر) مقداری فاصله وجود دارد. ارتودنتیست در شرایطی از این کش پلاستیکی استفاده میکند که میخواهد مطمئن شود فاصله زیادی بین دو دندان جلویی ایجاد نمیشود. یک روش دیگر برای نگه داشتن دندانها در کنار هم و جلوگیری از ایجاد فاصله بین آنها در هنگام اعمال نیرو توسط براکت، استفاده از زنجیر پلاستیکی یا پاور چِین (power chain) است.

بسیاری از والدین سوال میکنند آیا پس از درمان براکت فرزندشان، لازم است فرنکتومی لبی نیز انجام شود. در اینجا نگاهی به کتابهای مرجع دندانپزشکی و ارتودنسی می اندازیم تا ببینیم فرنکتومی پس از درمان براکت لازم است یا خیر. لازم به ذکر است فرنکتومی را قبل از درمان ارتودنسی ثابت با براکت نمیتوان انجام داد، چرا که اعتقاد بر این است که تشکیل بافت همبند ممکن است مانع از حرکت دندانها به سمت یکدیگر شده و در نتیجه فاصله ای دائمی بین دو دندان جلویی بالا ایجاد شود.
فرنکتومی لبی پس از براکت: از دیدگاه ارتودنسی
یکی از کتابهای مرجع در این زمینه، Contemporary Orthodontics تالیف پروفیت است. در این کتاب احتمال بازگشت دندانها به موقعیت قبلی پس از خارج کردن براکت مطرح شده است. پروفیت میگوید:
"یکی از دلایل بازگشت دندانها ممکن است وجود فرنوم لبی بزرگ یا بیش از حد متصل، باشد. فرنکتومی پس از بستن فاصله بین دندانها و نگهداری موقعیت جدید دندانها در برخی موارد لازم است اما به سختی میتوان تنها از روی ظاهر فرنوم لبی مشخص کرد فرنوم در مشکل بازگشت دندانها به موقعیت قبلی چقدر نقش دارد. بنابراین انجام فرنکتومی پیش از درمان منع شده و پس از درمان نیز باید تنها در صورتی انجام شود که دندانها مایل به فاصله گرفتن از هم هستند و این عمل برای جلوگیری از ایجاد فاصله بین دندانها ضروری به نظر میرسد. "