دلایل نیفتادن دندانهای شیری

زمان رویش دندان‌های شیری و افتادن آنها و سپس رویش دندان‌های دائمی در هر کودکی ممکن است متفاوت باشد اما بازه زمانی کلی آن مشخص است. در صورتی که چارچوب زمانی و الگوی معمول رویش دندان‌ها در کودک دیده نمی‌شود، باید کودک به دندانپزشک نشان داده شود تا علت آن مشخص شود. یکی از مشکلات مربوط به رویش دندان‌های دائمی، تأخیر در افتادن دندان‌های شیری است که به دلایل مختلف ممکن است اتفاق بیفتد. در چنین شرایطی دندانپزشک با معاینه دهان و عکس پرتوی ایکس، علت نیفتادن دندان شیری را مشخص می‌کند. پس از آن روش درمانی بر اساس شرایط مشخص می‌شود که ممکن است شامل کشیدن دندان شیری و یا حفظ آن باشد.

در یک روش درمانی عواملی مانند محافظت از استخوان فک، زیبایی دهان، عملکرد دندان‌ها، جلوگیری از انحراف دندان‌ها و حفظ تماس مناسب دندان‌ها با یکدیگر باید در نظر گرفته شود. 

چه عواملی باعث نیفتادن دندان شیری می‌شوند؟

شکل- دندان شیری که هنوز نیفتاده است

1. حل نشدن ریشه دندان شیری
حل نشدن ریشه دندان یا بازجذب ناقص آن باعث می‌شود دندان شیری به خودی خود نیفتد. در واقع در حالت طبیعی، دلیل افتادن دندان‌های شیری حل شدن ریشه آنها است. گاهی اوقات ممکن است ریشه دندان شیری به صورت ناقص حل شده و یا اصلاً حل نشود. در چنین شرایطی دندانپزشک بسته به محل دندان و موقعیت دندان‌ دائمی زیر آن، تصمیم گیری می‌نماید. از آنجایی که دندان‌های شیری فضا را برای رویش دندان‌های دائمی حفظ می‌کنند، در صورتی که زودتر از موعد کشیده شوند یا به هر دلیلی از دست بروند، ممکن است جای آنها بسته شده و رویش دندان دائمی با مشکل مواجه شود. ممکن است دندان دائمی به علت مسدود شدن مسیر خود، اصلاً رویش نیابد و یا از جایگاه نامناسبی رویش کند. دندان‌پزشک ممکن است مدتی منتظر بماند تا ببیند آیا ریشه دندان‌های شیری در نهایت به خودی خود تحلیل می‌رود یا خیر. در صورتی که دندان دائمی در حال بیرون زدن باشد، ممکن است این فرآیند با مداخله دندانپزشک پیش برود به این صورت که دندانپزشک دندان شیری را می‌کشد تا فضای کافی برای رویش دندان دائمی زیر آن ایجاد شود.

​شکل- در تصویر سمت چپ دندان نرمال نشان داده شده که با بافتهای رشته ای کوچکی (نوار هاشور دار باریک پیرامون ریشه دندان) به استخوان احاطه کننده آن وصل شده اما در تصویر سمت راست بافتهای رشته ای وجود ندارند و دندان مستقیما به استخوان چسبیده است. 

2. جوش خوردن دندان به استخوان فک
در شرایط معمولی و طبیعی، دندان‌ها مستقیماً به استخوان جوش نخورده اند بلکه به واسطه بافت‌های رشته‌ ای شکلی به نام رباط پریودنتال که اندازه کوچکی داشته و شبیه مو هستند، به استخوان وصل می شوند. همانند ننو که از دو طرف با طنابهایی به دو درخت یا تیرک وصل شده است. به این ترتیب دندان می‌تواند آزادانه اندکی حرکت داشته باشد به همین علت هنگام وارد آمدن فشارهای پیوسته مانند درمان ارتودنسی، دندان حرکت می‌کند. اما گاهی اوقات ممکن است دندان مستقیماً به استخوان فک جوش خورده باشد و هیچ گونه قابلیت حرکت نداشته باشد. در چنین شرایطی، طبیعی است که دندان شیری نمی‌افتد. درمان این وضعیت بستگی به این دارد که آیا دندان دائمی زیر دندان شیری، وجود دارد یا نه.
- الف- دندان دائمی در زیر دندان شیری وجود دارد: در چنین شرایطی هنگامی که دندان شیری به استخوان جوش خورده است دندان‌پزشک احتمالاً دندان شیری را می‌کشد و در جای خالی آن وسیله ‌ای به نام فضا نگهدار قرار می‌دهد. فضا نگهدار وسیله ‌ای است که موقتاً جای خالی دندان را پر می‌کند تا دندان‌های مجاور به سمت جای خالی حرکت نکنند و فضا را اشغال نکنند. هنگام رویش دندان دائمی، فضا نگه دار برداشته می شود. بنابراین دندانپزشک باید بر وضعیت بیمار نظارت داشته باشد تا علائم رویش دندان دائمی را متوجه شود و هر گونه ناهنجاری را به موقع شناسایی کند.
- ب- دندان دائمی در زیر دندان شیری وجود ندارد: در صورتی که دندان شیری به استخوان جوش خورده است اما دندان دائمی در زیر آن وجود ندارد که جایگزین آن شود، تصمیم ‌گیری برای دندانپزشک پیچیده‌ تر است چرا که از طرفی دندان دائمی وجود ندارد و از طرفی محافظت از استخوان نکته مهمی است که باید در نظر گرفته شود.
1. حفظ دندان شیری: در صورتی که دندان شیری جوش خورده به استخوان، ساختار مناسبی داشته باشد و از نظر عملکردی موقعیت آن مناسب باشد احتمالاً دندانپزشک آن را حفظ می‌کند و تنها کافی است در سال‌های آتی بر وضعیت آن نظارت داشته باشد. در بسیاری از افراد بزرگسال مشاهده می‌شود که هنوز دندان شیری در دهان وجود دارد. با رعایت بهداشت مناسب دهان می‌توان طول عمر دندان شیری را افزایش داد. در صورتی که این دندان شیری از بین برود، باید با یکی از روش‌های جایگزینی دندان‌های از دست رفته مانند ایمپلنت، جای خالی آن پر شود.
2. حفظ دندان شیری با کمی اصلاحات: این کار اغلب در شرایطی انجام می‌شود که دندان تا حدی فرو رفته است (به علت عدم وجود بافتهای رشته ای و جوش خوردن دندان به استخوان، سطح دندان پایینتر از بقیه دندانهاست) بنابراین ارتفاع آن کمتر بوده و ابعاد کوچک‌تری در مقایسه با دندان‌های مجاور دارد. در صورتی که دندانپزشک تصمیم بگیرد این دندان را حفظ نماید اصلاحاتی باید برای آن انجام دهد تا عملکرد درستی همانند دندان‌های طبیعی دیگر داشته باشد و سطح تماس آن با دندان‌های مجاور و مقابل مناسب باشد. به منظور عملکرد درست دندان، تغییر شکل در آن ایجاد می‌شود اما دندان و استخوان پیرامون آن باید به دقت تحت نظر قرار داشته باشند.

3. کشیدن دندان: در صورتی که دندان کشیده شود فاصله و فضای خالی ایجاد شده باید به وسیله فضا نگهدار محافظت شود تا زمانی که بیمار به سنی برسد که بتواند ایمپلنت دندان بکارد (شکل بالا). دندان‌پزشک ممکن است عملی به نام دِکرونِیشن انجام دهد که در آن بخش تاج دندان برداشته می شود و بقیه ساختار دندان به حال خود باقی می‌ماند تا التیام پیدا کند. اعتقاد بر این است که بافت‌های رشته ای احاطه کننده دندان به دندان‌های دائمی مجاور متصل می‌شوند. به ‌مرور که دندان‌های مجاور فرایند رویش را پشت سر می‌گذارند، ارتفاع و پهنای استخوان در محل این دندان نیز تا سال‌ها حفظ می‌شود تا زمانی که بتوان ایمپلنت جایگذاری کرد.

3- ناهمراستایی و نابجایی دندان دائمی

الف- دندان دائمی نهفته: در صورتی ‌که دندان دائمی در حال رشد در زیر لثه (در استخوان) گیر کرده باشد، دندان شیری ممکن است نتواند به موقع بیفتد. درمان‌های دندانپزشکی می‌توانند به حرکت دادن دندان دائمی و رساندن آن به جایگاه اصلی خود کمک نموده و منجر به فرآیند طبیعی رویش دندان دائمی شوند. 

برای این منظور احتمالاً دندانپزشک بیمار را به ارتودنتیست ارجاع می‌دهد تا وضعیت دندان بررسی شده و حرکت دادن دندان انجام شود. درمان ارتودنسی پیشگیرانه که در کودکی انجام می‌شود موفقیت زیادی در پیشگیری از نیاز به درمان ارتودنسی گسترده و پیچیده در آینده حاصل می نماید. 

ب- دندان دائمی رویش یافته: در بسیاری از موارد دندان‌های دائمی به جای این که جایگزین دندان شیری شوند، در جلو و یا پشت دندانی شیری بیرون می زنند. در چنین شرایطی کشیدن دندان شیری بستگی به موقعیت دندان دائمی در قوس دندانی و مرحله فرآیند تحلیل رفتن ریشه دندان شیری دارد. اگر چه مشاهده دندان دائمی که خارج از جایگاه اصلی خود بیرون زده است و دندان شیری هنوز در جای خود قرار دارد، امری نسبتاً شایع است. به محض این که دندان شیری بیفتد یا کشیده شود دندان دائمی در نهایت به صورت طبیعی به جایگاه اصلی خود جابه‌جا شده و یا با کمک درمان ارتودنسی حرکت داده می‌شود.