مشکلات دهان و دندان در بیماری سلیاک

 عوارض و نشانه ‌های بیماری سلیاک خیلی فراتر از مشکلات گوارشی است و بر بسیاری از بخش‌های بدن تأثیر می‌گذارد. دندانپزشکان معمولا بیماریهای روده کوچک را نمی توانند تشخیص دهند اما در مورد بیماری سلیاک که بیشتر یک مشکل گوارشی محسوب می شود چنین نیست. بیماری سلیاک نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن پرزهای دیواره های روده کوچک تخریب شده و جذب مواد غذایی با اختلال مواجه می شود. صدمه دیدن مینای دندان در بیماران سلیاک نسبتا شایع است. مشکلات دندانی مانند آسیب مینای دندان در صورتی که بیمار علائم دیگر سلیاک را نشان نمی دهد، ابزار تشخیصی مهمی به شمار می آید.

یکی از عوارض شایع سلیاک، مشکلات دندانی به ویژه نقص مینای دندان است. نقص مینای دندان به دندانپزشک و پزشکان دیگر کمک می‌کند به بیماری سلیاک شک کرده و بررسی‌های لازم را برای تشخیص آن انجام دهند. برای برخی افراد مبتلا به بیماری سلیاک مراجعه به دندانپزشک در کشف این بیماری مفیدتر از پزشک داخلی است.
توجه داشته باشید همه انواع نقص مینای دندان در اثر بیماری سلیاک ایجاد نمی‌شود اگر چه این مشکل در بیماران سلیاک به ویژه کودکان نسبتاً شایع است. نقص مینای دندان نیز ممکن است به عنوان یکی از نشانه های بیماری سلیاک در بیمار دیده شود.

 مشکلات مینای دندان ناشی از سلیاک در دندان بندی دائمی رخ می دهد و شامل تغییر رنگ دندان (ایجاد لکه های سفید، زرد یا قهوه ای در دندان)، ضعف تشکیل دندان، ایجاد سوراخها یا خطوطی در دندان و شفاف یا لکه لکه شدن دندان می باشد. این نقایص دندانی متقارن هستند و اغلب در دندانهای جلویی و آسیای بزرگ پدیدار می شوند. 

نقایص دندانی ناشی از بیماری سلیاک ماندگار است و با رژیم غذایی بدون گلوتن (درمان سلیاک) بهبود نمی یابد. با این حال دندانپزشک با روشهایی مانند باندینگ، لمینیت و سایر درمانهای زیبایی می تواند نقایص مینا را در کودکان بزرگتر و افراد بزرگسال بپوشاند.

علائم مشابه، عوامل متفاوت
نقایص دندانی حاصل از بیماری سلیاک ممکن است شبیه به علائم مصرف بیش از حد فلوراید یا بیماریهای اوایل کودکی یا دوران بارداری باشد.
دندانپزشک غالبا این مشکلات دندانی را به زیادی مصرف فلوراید ، مصرف تتراسایکلین در دوران بارداری مادر یا بیماریهای نوزادی نسبت می دهند. بیماری سلیاک جزء مواردی نیست که دندانپزشکان آن را برای غربالگری سلیاک در نظر داشته باشند. دندانپزشکان باید بدانند این علائم دندانی به شناسایی بیماران سلیاک کمک می کند.
در موارد بسیاری بیماری سلیاک با نقص مینای دندان در کودکی همراه است که احتمالا به علت شروع بیماری سلیاک در دوران تشکیل مینا است. در پژوهشی مشخص شد این ارتباط تنگاتنگ بیماری سلیاک و نقص مینای دندان در کودکان، در افراد بزرگسال دیده نمی شود. در این مطالعه، پژوهشگران چنین نتیجه گیری کردند که تمامی آموزشهای پزشکی در مورد بیماری سلیاک باید شامل اطلاعاتی در مورد اهمیت نقایص دندانی در سلیاک نیز باشد.
این که چند درصد از بیماران سلیاک، مشکلات دهان و دندان را تجربه می کنند در آمارهای مختلف متفاوت است. در پژوهشی که اخیرا صورت گرفت مشخص شد 83 درصد از کودکان سلیاکی، نوعی آسیب مینای دندان دارند. در پژوهش دیگری درصد کمتری (حدود 40 درصد) گزارش شد. اما کارشناسان بر سر اهمیت نقص مینای دندان در تشخیص سلیاک توافق دارند.

علت نقص مینای دندان در بیماری سلیاک
ویژگی کلیدی آسیب مینای حاصل از سلیاک، متقارن است یعنی اگر دندان جلویی سمت راست فک پایین صدمه دیده باشد، دندان جلویی سمت چپ فک پایین نیز به همین شکل صدمه می بیند. علت تقارن نقص مینا این است که این اتفاق در دوران رشد دندان رخ میدهد. دندانهای متناظر در دو طرف (سمت راست و چپ) دهان در یک زمان و با سرعت یکسان رشد می کنند.
علت نقص مینا در سلیاک دقیقا مشخص نیست اما دو نظریه برای آن وجود دارد. اول این که نقص مینا احتمالا از عوامل ایمنولوژی ( وجود آنتی ژنهایی در خون در دوران تشکیل دندان) نشات میگیرد. محققان دریافته اند در بیماران سلیاک که دچار نقص مینا هستند، میزان آنتی ژنی به نام HLA DR3 در خون غلظت بیشتری دارد. آنتی ژنها موادی هستند که واکنش ایمنی در بدن ایجاد میکنند و این آنتی ژن با بیماری سلیاک مرتبط است. افرادی که غلظت این آنتی ژن در آنها کمتر است مینای دندانشان کمتر صدمه می بیند.
نظریه دیگر راجع به اختلال جذب است. بیماری سلیاک به روده کوچک صدمه زده و باعث می شود جذب ویتامنیها و مواد معدنی در بدن که برای رشد و حفظ سلامت ضروری است، کاهش یابد. این احتمال وجود دارد که در بیماری سلیاک ، دندان نمی تواند مواد مغذی مورد نیاز خود را در دوران رشد دریافت نماید. احتمالا علت نقص مینای دندان در کودکان مبتلا به سلیاک ترکیبی از این دو عامل است. با این حال تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است.

سایر مشکلات دهان و دندان در بیماران سلیاک
بیماری سلیاک بر شکل دندان نیز تاثیر می گذارد. همچنین ممکن است سلیاک منجر به نقایص ساختاری و تغییراتی در شکل دندان شود. دندانها ممکن است نوک تیز یا مخروطی شوند. در سلیاک، نوک دندانها به شدت تحت تاثیر قرار می گیرد.
اگر چه نقص مینای دندان بدیهی ترین مشکل دندانی بیماران سلیاک است، اما مشکلات دیگری نیز در دهان و دندان این بیماران ایجاد می شود. از جمله این مشکلات دهان و دندان عبارتند از:

آفت، تبخال یا زخمهای مکرر داخل دهانی – آفت یا زخمهای دهانی ضایعات شبیه جوش است که در سطح داخلی لبها، گونه، روی زبان، قاعده لثه یا سقف دهان ایجاد می شود و درد دارد. به گزارش موسسه ملی سلامت امریکا تحقیقات نشان داده اند بین 3 تا 61 درصد از بیماران سلیاک دچار آفت دهان می شوند. تحقیقات هنوز علت دقیق ایجاد آنها را ثابت نکرده اند اما احتمالا با سیستم ایمنی ارتباط دارد. عامل آن هر چه که باشد باید در این مدت از مصرف غذاهای تند و ادویه دار و اسیدی که دهان را تحریک می کند پرهیز کنید. اگر آفت خیلی بزرگ یا دردناک است به دندانپزشک مراجعه کنید.

التهاب یا ورم آتروفی زبان (وضعیتی که با قرمزی، صاف شدن و براق شدن زبان مشخص می شود) 

سندرم خشکی دهان – بیماری سلیاک میتواند مسبب خشکی دهان باشد. خشکی دهان باعث میشود احتمال پوسیدگی دندان افزایش یابد چرا که جریان بزاق که محیط اسیدی دهان را خنثی می کند و باکتریها و ذرات غذا را می شوید، کم می شود. در مدتی که دچار خشکی دهان هستید مقدار زیادی آب بنوشید و در فضای اتاق از رطوبت ساز استفاده کنید تا از خشکی دهان در خواب جلوگیری شود. می توانید از مواد جایگزین بزاق استفاده کنید. در این زمینه از دندانپزشک کمک بگیرید.

کارسینوم سلولهای سنگفرشی (نوعی سرطان دهان و حلق)