انواع براکتهای متحرک یا غیر ثابت ارتودنسی

براکت یکی از شناخته شده ترین ابزارهای ارتودنسی است که برای صاف و ردیف کردن دندانهای کج و بهم ریخته استفاده میشود. به طور کلی دو نوع ارتودنسی وجود دارد: ثابت و غیر ثابت (متحرک). معمولا بیشتر درمانهای ارتودنسی مورد استفاده براکتهای ثابت هستند که شامل سیم و براکت میشوند و احتمالا همه با آن آشنایی دارند. اما در صورتی که شدت بهم ریختگی و نامرتب بودن دندانها خفیف باشد یا بیمار در سن رشد قرار داشته باشد، میتوان برای درمان ارتودنسی از پلاکهای غیر ثابت و قابل در آوردن استفاده کرد.
انواع ارتودنسی غیر ثابت
ارتودنسی غیر ثابت انواع زیادی دارند و از نظر عملکرد نیز متفاوتند. برخی افراد ممکن است تفاوت پلاکهای متحرک و غیر ثابت را متوجه نشوند چون همه آنها را میتوان از دهان خارج کرد.

شکل- نگهدارنده غیر ثابت

نگهدارنده یا ریتینر (Retainer) ابزار ارتودنسی است که پس از اتمام درمان با براکت، استفاده میشود تا نتایج درمان را حفظ کند. نگهدارنده ارتودنسی بر خلاف براکت باعث حرکت دندان نمیشود. همان طور که از نام آن پیداست تنها قرار است دندانها را سر جای خود نگه دارد. بنابراین در صورتی که بیمار همکاری نکند و پس از پایان درمان با براکت از نگهدارنده استفاده نکند، ممکن است دوباره دندانهایش کج شده و موقعیت خود را تغییر دهند و تمام تلاشی که برای ایجاد لبخند زیبا و حفظ سلامت دهان و دندان داشته اند، به هدر برود.
پلاکهای فانکشنال، نوعی از ارتودنسی متحرک هستند که به کودکان هفت تا یازده ساله داده میشود. علت آن این است که کودکان در این سن هنوز در حال رشد هستند بنابراین با کمک این ابزارهای ارتودنسی میتوان رشد فک را هدایت کرده و مشکلات فک و دندان را اصلاح نمود.

شکل- نوعی فنر انگشتی ارتودنسی که به دندانها فشار وارد میکند. معمولا از فنر برای بیمارانی استفاده میشود که بین دندانهای جلویی فک بالایشان فاصله وجود دارد.
دستگاههای غیر ثابت از سه جزء تشکیل شده اند که عبارتند از اجزای فعال (active)، اجزای تثبیت کننده (retentive) و صفحه پایه (baseplate). گاهی اوقات در یک پلاک غیر ثابت دو نوع جزء فعال وجود دارد تا دو نوع مختلف حرکت دندان حاصل شود. مدت زمان مورد نیاز برای درمان بستگی به شدت کج بودن دندانها، همکاری بیمار و فاکتورهای بسیار دیگر دارد.

شکل- چفت یا کلاسپ آدامز

بخش فعال پلاک مسئول حرکت دادن دندان است که این کار را از طریق چیزی به نام فعال سازی انجام میدهد. انواع مختلف اجزاء فعال به روشهای مختلف فعال میشوند. چند نوع از اجزاء فعال عبارتند از فنرها، کمانها، پیچهای وسیع کننده و الاستیک. بخش تثبیت کننده باید پلاک را در جای خود نگه داشته و آن را تثبیت کند. چند نوع از اجزاء تثبیت کننده عبارتند از چفت یا کلاسپ سی (C)، چفت آدامز (Adams) و چفت سوتند (Southend).

شکل- چفت سوتند

صفحه پایه، صفحه ای است که همه اجزاء را در کنار هم نگه میدارد. صفحه پایه در رنگهای مختلف وجود دارد اما عمدتا صورتی رنگ هستند تا مشابه رنگ لثه باشند و یا نیمه شفاف هستند تا زیبایی لبخند را تحت تاثیر قرار ندهند. صفحه پایه میتواند ثبات بیشتری برای پلاک متحرک فراهم کند چرا که در تماس با سطح بزرگ کام (سقف دهان) قرار دارند. اگر چه در هر فعال سازی مقداری اصلاحات در صفحه پایه انجام میشود تا از حرکات ناخواسته دندان جلوگیری شود.

شکل- صفحه پایه زرد رنگ در ابزار ارتودنسی غیر ثابت

شکل- ابزار ارتودنسی غیر ثابت هالی

یکی از ابزارهای متحرک ارتودنسی هالی (Hawley) است. هالی یک کمان لبی (جزء فعال) و چفت آدامز (جزء تثبیت کننده) دارد. این ابزار معمولا زمانی استفاده میشود که دندانهای جلویی فک بالا بیش از حد جلو زده اند. کمان دندانهای جلویی را به سمت عقب میراند و چفت به پشت دندانها قلاب میشود تا ابزار را در جای خود نگهدارد و به جزء فعال قدرت بدهد. هالی را با انجام اصلاحات جزئی میتوان در شرایطی که نیاز به ریتینر است نیز استفاده کرد.

شکل- فنر Z

یک ابزار غیر ثابت دیگر فنر Z است که برای هل دادن دندانها به سمت بیرون استفاده میشود. این ابزار نسبتا ساده و محافظه کارانه است چون تنها شامل یک فنر Z (جزء فعال) و نیز جزء تثبیت کننده است. از آنجایی که چفت فقط در پشت دندانها قرار میگیرد و فنر z نیز در پشت دندانی که میخواهد به جلو رانده شود متصل میشود، طبیعتا هیچ چیزی از جلو دیده نمیشود و کسی متوجه وجود فنر نمیشود.
یک نوع پلاک غیر ثابت وجود دارد که از تکنولوژی جدید و پیشگامانه استفاده میکند به نام اینویزالاین. این پلاک به سرعت محبوبیت یافته است چرا که شفاف بوده و بسیار کارامد است. بیماران به خصوص نوجوانان معمولا دوست ندارند براکت ثابت در روی دندانهایشان قرار بگیرد چرا که هنگام صحبت کردن و خندیدن کاملا محسوس و مشخص است. علاوه بر آن براکتهای ثابت درد ایجاد کرده و اغلب در مراحل اولیه موجب زخمی شدن بافتها میشوند. همچنین چون حجیم هستند مدت زیادی طول میکشد به آن عادت کنند و همچنین تمیز کردن آنها سخت است. با این حال نتایج نهایی و تاثیر براکتهای ثابت بسیار خوب است و فوایدی دارند که اینویزالاین ندارد.
فرقی نمیکند چه نوع ارتودنسی دوست دارید استفاده کنید، مهم این است که با ارتودنتیست که متخصص این کار است مشورت کنید تا متوجه شوید بهترین گزینه برای شما چیست. همچنین در دوره درمان ارتودنسی، باید بهداشت دهان را به دقت رعایت کنید و ابزار ارتودنسی را کاملا تمیز نگه دارید. عدم رعایت بهداشت مناسب منجر به پوسیدگی دندان میشود که وضعیت شما را بدتر کرده و درمان را پیچیده تر میکند.
http://www.intelligentdental.com/2010/09/26/types-of-removable-braces/