انواع لنگر (انکوریج) در درمان ارتودنسی

حتی اگر تا به حال تحت درمان ارتودنسی قرار نگرفته باشید، با سیم کشیدن دندانها یا براکت آشنایی دارید و می دانید درمان ارتودنسی برای صاف و همراستا کردن دندانها انجام می شود. در واقع برای صاف کردن دندانها (ortho به معنی صاف و dont به معنی دندان) انواع گوناگون وسیله و ابزار ارتودنسی وجود دارد که به طرق مختلف دندانها را حرکت می دهند. هنگامی که می خواهید دندانها را حرکت دهید یا موقعیت فک را تغییر دهید، باید از نقطه ثابتی کمک بگیرید که خود آن تحت تاثیر این نیرو حرکت نکند. این نقطه ثابت در ارتودنسی انکوریج (anchorage) یا لنگر گفته می شود و عملکرد آن دقیقا همانند لنگر کشتی است که در مقابل حرکت، مقاومت می کند. برای درک بهتر عملکرد لنگر ابتدا باید بدانید درمان ارتودنسی چگونه کار می کند.

این که دندانها می توانند حرکت کنند به خاطر نحوه اتصال آنها به استخوان فک است. ممکن است تصور کنید دندانها مانند ستونهایی محکم و بدون حرکت هستند اما در واقع کاملا هم بی حرکت نیستند. شبکه میکروسکپی از رشته هایی به نام رباط پریودنتال (peri به معنای اطراف و dont به معنی دندان و پریودنتال به معنی اطراف دندان) در اطراف دندان وجود دارد که دندانها را به حفره های استخوانی در فک متصل نگه می دارد. رشته های این رباط از یک طرف به سطح دندان و از طرف دیگر به استخوان متصل هستند. از آنجایی که رباط پریودنتال خاصیت کشسانی دارد، همیشه دندان در حال حرکات میکروسکپی است حتی در حالتی که ملایم ترین نیروهای حاصل از جویدن به آنها وارد می شود. بافتهای رباط پریودنتال زنده هستند بنابراین دائما در حال تغییر شکل و باز سازی هستند.

در تصویر بالا به ترتیب از بالا به پایین بافت لثه، استخوان و در آخر رباط پریودنتال مشخص شده است. همان طور که مشاهده می کنید رباط پریودنتال رشته های محکمی هستند که از یک طرف به دندان و از طرف دیگر به استخوان چسبیده اند و این دو را کنار هم نگه می دارند.

تصور کنید هنگامی که یک تکه چوب را در ماسه هل می دهید چه اتفاقی می افتد. ماسه در جلوی چوب در جهتی که چوب را حرکت می دهید جمع می شود و آرام آرام چاله ای که پشت چوب تشکیل شده است را پر میکند. هنگام وارد آمدن نیروی کنترل شده و ملایم نیز همین اتفاق برای دندان رخ می دهد. وقتی دندان به جلو هل داده می شود، در جلو فشارش و در پشت آن کشش ایجاد می شود. در سمتی که کشش ایجاد شده استخوان جدید تولید می شود تا فضایی که در حال خالی شدن است، مجددا پر شود. در سمت دندان که فشار ایجاد می شود استخوان تحلیل رفته و جذب می شود. به این صورت دندان در واکنش به نیرویی که وارد می شود به موقعیت جدیدی حرکت می کند. نیروهایی که به دندان اعمال می شوند تا آن را حرکت دهند باید ملایم و کم باشند تا به دندان آسیبی وارد نشود و به استخوان فرصت بازسازی و جذب داده شود. به این صورت حرکت پیوسته ای ایجاد شود و پس از گذشت مدت زمان مشخصی دندان به موقعیت جدید منتقل شود.
برای این که دندانهای کج را صاف کنیم، از براکت یا الاینر استفاده می کنیم تا نیروی ملایم و کم اما پیوسته به دندان وارد شود. اما اگر به یاد داشته باشید طبق قانون سوم نیوتن هر عملی، عکس العملی در جهت مخالف ایجاد می کند. فرض کنید فردی را می خواهید هل بدهید، ابتدا باید پای خود را محکم به زمین ثابت کنید (لنگر) تا خودتان به عقب نروید. استفاده از لنگر در درمان ارتودنسی نیز به همین صورت است. متخصص ارتودنسی (ارتودنتیست) دندانی را که می خواهد در جای خود ثابت بماند، با لنگر ثابت نگه میدارد اما بقیه دندانها حرکت می کنند.

شکل- در تصویر بالا دو لنگر در سمت راست تصویر (یکی برای دندانهای بالا و یکی برای دندانهای پایین) در لثه تعبیه شده است تا این دو دندان ثابت بمانند و بقیه حرکت کنند.

دندانهایی که ریشه بزرگتری دارند در مقابل حرکت بیشتر مقاومت می کنند. به همین علت دندانهای عقبی یا چند دندان در کنار یکدیگر مقاومت بیشتری ایجاد می کنند و اغلب به عنوان لنگر از آنها استفاده می شود. هنگامی که این دندانها برای لنگر بودن قدرت کافی نداشته باشند، ارتودنتیست از ابزارهای دیگری ممکن است کمک بگیرد (شکل بالا).
لنگرهای موقتی و هدگیر
میتوان از سر خود بیمار و یا ایمپلنت موقتی ارتودنسی به عنوان لنگر استفاده کرد. هر دوی این روشها از مزیت ثابت بودن برخوردار هستند.

- هدگیر: از هدگیر تنها برای تغییر موقعیت دندانها استفاده نمی شود بلکه برای تاثیر بر رشد ساختارهای صورت نیز از آن استفاده می شود. مثلا برای اصلاح موقعیت فک در صورتی که فک بالا بیش از حد جلو زده یا عقب است. بنابراین هدگیر تنها در کودکان و نوجوانانی استفاده می شود که هنوز در حال رشد باشند. هدگیر از یک تسمه تشکیل شده که دور پشت سر یا گردن قرار می گیرد و به براکت ارتودنسی در دهان وصل می شود (معمولا به دندانهای عقبی). در مورد "راندن معکوس" هدگیر، تسمه روی چانه یا پیشانی قرار می گیرد. معمولا هدگیر را 12 ساعت در روز استفاده می کنند.
- لنگرهای موقتی (TADS): لنگرهای موقتی پیچهای کوچک (مینی اسکرو) هستند که موقتا در استخوان فک جایگذاری می شوند تا از آنها به عنوان نقطه ثابت استفاده شود. این پیچها بسیار کوچک بوده و به راحتی با کمترین ناراحتی (به کمک تزریق بی حسی و یا روشهای جدیدتر بی حسی موضعی بدون تزریق) در استخوان فک کاشته می شوند. لنگرهای موقتی از استیل ساخته می شوند و به استخوانی که آنها را احاطه کرده است جوش نمی خورند بنابراین به راحتی میتوان پس از درمان آن را خارج کرد. در عین حال این مینی پیچ های ارتودنسی در تماس بسیار نزدیکی با استخوان هستند که به ثبات آنها کمک می کند. میکرو ایمپلنت که از تیتانیوم ساخته شده است درست همانند ایمپلنت معمولی که به جای دندان کاشته می شود به استخوان مجاور جوش میخورد و ثبات بسیار خوبی به عنوان لنگر ایجاد می کند. از طرفی چون مینی ایمپلنت بسیار کوچک است به راحتی می توان پس از اتمام درمان آن را خارج کرد.

شکل- در تصویر بالا هدف ارتودنتیست حرکت دادن دندانهای جلو به سمت دندانهای عقب است تا فاصله بین آنها بسته شود بدون این که دندانهای عقب به سمت جلو حرکت کنند. کش آبی رنگی که از لنگر به براکت متصل شده است، باعث می شود دندانهای جلویی به سمت عقب کشیده شوند.

- الاینر: الاینرهای شفاف با اتصال گروهی از دندانها به هم، مانع از حرکت می شوند و در عین حال اجازه می دهند نیرو تنها به دندانهایی وارد شود که نیاز به حرکت دارند. در الاینرها به جای استفاده از براکت فلزی یا پلاستیکی و سیم، تری شفاف سفارشی برای بیمار ساخته می شوند که توسط کامپیوتر طراحی شده اند. با این حال اصول حرکت دادن دندانها در هر دو یکی ست. در الاینر، تری، کار لنگر را انجام می دهد. تری دقیقا منطبق بر برخی دندانها ساخته می شود و آنها را به هم متصل می کند و مانع از حرکت کردن آنها می شود. اما دندانهایی که قرار است حرکت کنند، دقیقا منطبق بر تری نیستند و فاصله یا موقعیت آنها با قالب تری متفاوت است. در واقع تری به این صورت نیروی ملایم و پیوسته و در جهت مشخص به آنها وارد می کند. باید تری را هر دو هفته یک بار عوض کنید. این کار تا زمانی که دندانها به موقعیت مطلوب برسند و در آن تثبیت شوند ادامه پیدا می کند.

- الاستیک: الاستیک یا حلقه کشی که دور براکتها قرار می گیرد، میتواند برای حرکت دادن یک یا چند دندان استفاده شده و بین دندانهای یک فک و یا از یک فک به فک دیگر متصل شود. الاستیک را میتوان برای تقویت لنگر نیز استفاده کرد تا مانع از حرکت برخی دندانها شد یا برعکس برخی دندانها را حرکت داد در حالی که بقیه ثابتند. تاثیر الاستیک بستگی به چگونگی و موقعیت آن دارد. اگر الاستیک را بین براکتهای دو قوس دندانی متصل کنید، لنگر را در یک قوس تقویت می کنند در حالی که دندانها را در قوس دیگر حرکت می دهند.
ترکیبی از همه این لنگرها را می توان استفاده کرد. همیشه ممکن است تقویت لنگر ظاهر خوبی نداشته باشد اما بخش مهمی از درمان ارتودنسی است. استفاده از لنگر به ارتودنتیست امکان می دهد دندانها را در بهترین موقعیت ممکن قرار دهد و شما صاحب لبخندی زیبا شوید.